Vereist rechtvaardigheid straf?
Inleiding
In de vroege kerk waren er verschillende opvattingen over de betekenis van de kruisdood van Jezus. Eén van deze perspectieven was verzoening door gehoorzaamheid, dat benadrukt hoe Jezus’ gehoorzaamheid aan God leidde tot verzoening van de mensheid. Hier zijn enkele belangrijke perspectieven:
- Christus Victor – Dit was een van de oudste interpretaties. Jezus’ dood werd gezien als een overwinning op de machten van zonde, dood en de duivel. De kruisdood was geen straf, maar een bevrijdingsdaad waarbij Jezus de mensheid verloste van slavernij aan het kwaad
- Losprijs-theorie – Sommige kerkvaders, zoals Irenaeus, zagen de dood van Jezus als een losprijs die werd betaald om de mensheid vrij te kopen uit de macht van Satan. Dit idee werd later verfijnd door Gregorius van Nyssa, die stelde dat Satan misleid werd door de dood van Jezus en zijn opstanding.
- Verzoening door voldoening – Dit idee, dat Jezus de straf droeg namens de mensheid, was niet gangbaar in de vroege kerk. Pas rond 1000 n.Chr. werd dit geformuleerd door Anselmus van Canterbury. Veel vroege theologen hadden moeite met het idee dat God een mensenoffer zou eisen.
Ad. 1 Christus Victor
Hier zijn enkele Bijbelteksten die de Christus Victor-theologie ondersteunen. Zij spreken niet expliciet over verzoening door gehoorzaamheid. Maar Jezus wordt daar gepresenteerd als de overwinnaar van zonde, dood en de machten van het kwaad:
Johannes 12:31 – “Nu wordt het oordeel over deze wereld voltrokken; nu zal de vorst van deze wereld buitengeworpen worden.”
→ Jezus spreekt hier over de overwinning op Satan.
Kolossenzen 2:15 – “Hij heeft de overheden en de machten ontwapend, die openlijk te schande gemaakt en daardoor over hen getriomfeerd.”
→ Dit beschrijft hoe Jezus door Zijn kruisdood de machten van het kwaad heeft verslagen.
1 Johannes 3:8 – “Wie de zonde doet, is uit de duivel, want de duivel zondigt vanaf het begin. Hiertoe is de Zoon van God geopenbaard: opdat Hij de werken van de duivel zou verbreken.”
→ Jezus kwam om de macht van de duivel te vernietigen.
Hebreeën 2:14-15 – “Omdat die kinderen mensen van vlees en bloed zijn, is Hij ook mens geworden, om door Zijn dood de duivel, de heerser over de dood, te onttronen en allen te bevrijden die door angst voor de dood hun leven lang in slavernij verkeerden.”
→ De dood van Jezus en Zijn opstanding bevrijden mensen van de macht van de dood en de duivel.
Deze teksten zeggen niets over straf te dragen, maar laten zien dat Jezus kwam om de machten van zonde, dood en Satan te overwinnen.
(Dat satan dit goed door heeft zegt wel zijn aanbieding om alle Koninkrijken van de aarde, waarvan hij de heerser was, aan Jezus te geven, maar dan niet via die verschrikkelijke lijdensweg die Zijn Vader van Hem vroeg, maar door een eenvoudige knieval.
Satan had echter niet door dat hij onttroond zou worden door de ultieme gehoorzaamheid van Jezus aan Zijn Vader, en Jezus wel dood zou gaan, maar daardoor juist de dood zou gaan overwinnen.
1 Korinthe 2:7-8; Hebr.2:14; Kolossenzen 2:15)
Dus in de vroege kerk werd de dood van Jezus vaak gezien als een overwinning op het kwaad (Christus Victor), en niet als een straf die Hij namens de mensheid droeg.
Ad. 3 Verzoening door voldoening
De gedachte dat Jezus de straf van God op onze zonde droeg als een vorm van verzoening door voldoening werd pas rond 1000 n.Chr. geformuleerd door Anselmus van Canterbury in zijn werk Cur Deus Homo.
Anselmus stelde dat Jezus door Zijn gehoorzaamheid en kruisdood er voldoening was en de schuld van de mens tegenover God vereffende, maar hij sprak oorspronkelijk niet over een plaatsvervangende straf, maar over plaatsvervangende voldoening.
Pas later, onder invloed van scholastische theologen zoals Thomas van Aquino, werd het idee van Jezus die de straf draagt toegevoegd aan deze leer.
STELLING:
Nergens in het Nieuwe Testament wordt het werk van Jezus op aarde aangeduid als ‘straf dragen vanwege de toorn van God’.
Meest plausibel
De meest plausibele uitleg van het werk van Jezus op aarde hangt af van hoe je de Bijbel en de historische context interpreteert.
Als we kijken naar de vroegste christelijke tradities en Bijbelteksten, lijkt de Christus Victor-theologie het meest in lijn te zijn met hoe de eerste christenen de dood van Jezus en Zijn opstanding begrepen. Maar nog steeds wordt niet expliciet benoemd dat de verzoening door gehoorzaamheid tot stand kwam.
Maar nog belangrijker:
Waarom lijkt Christus Victor het meest plausibel op grond van Bijbelteksten:
Johannes 12:31 “Nu gaat er een oordeel over deze wereld; nu zal de overste dezer wereld buitengeworpen worden; en als Ik van de aarde verhoogd ben, zal Ik allen tot Mij trekken.”
Kolossenzen 2:15 “Hij heeft de overheden en machten ontwapend en openlijk tentoongesteld en zo over hen gezegevierd.”
1 Johannes 3:8b “Hiertoe is de Zoon van God geopenbaard, opdat Hij de werken des duivels verbreken zou.”
Hebreeën 2:14-15 “Daar nu de kinderen aan bloed en vlees deel hebben, heeft ook Hij op gelijke wijze daaraan deel gekregen, opdat Hij door zijn dood hem, die de macht over de dood had, de duivel, zou onttronen, en allen zou bevrijden, die gedurende hun ganse leven door angst voor de dood tot slavernij gedoemd waren.”
Genesis 3:15 “Hij zal u de kop vermorzelen.”
Deze teksten spreken expliciet over Jezus die de machten van zonde, dood en Satan overwint.
Gehoorzaamheid
Maar hoe behaalde Hij deze overwinning? Door straf te dragen?
De verzoening kwam tot stand door Zijn totale gehoorzaamheid.
En ja, dat ging via een weg van lijden, zoals Jezus aan de Emmaüsgangers uitlegde. De Christus moest lijden om onder alle omstandigheden die wij over ons hadden afgeroepen gehoorzaam te blijven: afwijzing, verraad, verloochening, veroordeling. In totale eenzaamheid de weg gaan.
Waarom moest de verzoening via een weg van totale gehoorzaamheid bewerkt worden?
Omdat God dat aan de mens, Adam en Eva, had gevraagd: Willen jullie uit vrije wil voor Mij kiezen. Zonder die vrije wil om ervoor te kiezen God te gehoorzamen, zou er geen sprake zijn van wederkerige liefde, maar van gehoorzaamheid die niet anders kan dan gehoorzamen.
Veel mensen vragen zich af waarom God in vredesnaam dat verbod gaf. Hij wist hoe gruwelijk mis dat zou gaan. Maar het was juist zijn onweerstaanbaar verlangen naar een relatie van wederkerige liefde. Waarin beide partijen voor elkaar kiezen. Daar had Hij zelfs zijn Zoon voor over.
Bijbelteksten die het werk van Jezus als gehoorzaamheid duiden:
Romeinen 5:19 – “Want zoals door de ongehoorzaamheid van één mens velen tot zondaars werden, zo zullen door de gehoorzaamheid van Eén velen rechtvaardigen worden.”
Filippenzen 2:8 – “En in gedaante gevonden als een mens, heeft Hij Zichzelf vernederd, gehoorzaam geworden zijnde tot de dood, ja, de dood des kruises.”
Hebreeën 5:8 – “Hoewel Hij de Zoon was, heeft Hij gehoorzaamheid geleerd uit hetgeen Hij heeft geleden.”
Mattheüs 26:39 – “En Hij ging een weinig verder, viel op Zijn aangezicht en bad: Mijn Vader, als het mogelijk is, laat deze drinkbeker aan Mij voorbijgaan. Maar niet zoals Ik wil, maar zoals U wilt.”
Deze teksten laten zien de verzoening tussen God kwam doordat Jezus de overwinning behaalde door totale gehoorzaamheid aan de wil van de Vader, zelfs tot het uiterste — zijn lijden en dood aan het kruis.
Het ging niet om de toorn van Zijn Vader te ondergaan.
Het ging erom dat Hij liet zien dat de mens er in liefde voor kan kiezen Zijn Schepper te gehoorzamen.
Dat was namelijk het eerste en moedergebod van God aan de mens: Eet niet, en als je ervoor kiest wel te eten tegen mijn gebod in, dan verbreek je onze liefdesrelatie van wederkerigheid die uit eigen beweging doet wat de ander behaagt. Dan is het op mij lijken weg, gestorven. Ten dage dat gij daarvan eet, zult gij voorzeker sterven.
Op het moment van deze ongehoorzaamheid stierf de geestelijke mens, die naar het beeld van God was geschapen.
Daarom roept God: Mens, waar ben je? Niet omdat je je voor God kunt verstoppen maar omdat die geestelijke beelddrager dood was, weg! Er staan alleen nog twee stukjes vlees. Romeinen 8 !!!
Daarom is het eerste wat Jezus doet als Hij na zijn overwinning zich zet aan de rechterhand van de majesteit in de hoge de Heilige Geest uit storten. We kunnen weer geestelijke mensen worden!!!
Daarom roept heel het Nieuwe Testament ons op elke bladzijde op vervuld te worden met de Geest, te leven naar de Geest, te wandelen naar de Geest. Want het resultaat (karpos) van de inwoning van de Geest is dat we het karakter van God in ons hebben. Weer zijn beeld zijn. Galaten 5:22
Kwijtschelden zonder straf, soms zelfs zonder bekering
Want waar staat dat de rechtvaardigheid van God straf voor de zonde vereist?
Waar staat dat die toorn van God gestild moet worden?
Waar staat dat Jezus plaatsvervangend onze plaats innam om de voor ons bedoelde straf op zich te nemen?
En… als er voldaan is, dan is het dus geen genade, dan is het rechtens !!!
Er is dan betaald en niet kwijtgescholden !!!
Er zijn verschillende Bijbelteksten die laten zien dat God zonden vergeeft en kwijtscheldt zonder expliciete straf op de zondaar zelf te leggen. Deze vergeving komt vaak voort uit Zijn genade, barmhartigheid en liefde, en niet uit vergelding.
Bijbelteksten over vergeving zonder straf:
- Psalm 103:10-12
“Hij doet ons niet naar onze zonden en vergeldt ons niet naar onze ongerechtigheden. […] Zo ver het oosten is van het westen, zo ver heeft Hij onze overtredingen van ons gedaan.”
→ God kiest ervoor om niet te vergelden, maar te verwijderen. - Jesaja 43:25
“Ik, Ik ben het, Die uw overtredingen uitdelg om Mijnentwil, en Ik gedenk uw zonden niet.”
→ Vergeving uit eigen initiatief, zonder straf. - Micha 7:18-19
“Wie is een God als Gij, die de ongerechtigheid vergeeft […] Hij zal onze ongerechtigheden vertreden. Ja, Gij zult al onze zonden werpen in de diepten der zee.”
→ Een beeld van totale kwijtschelding en vergeten. - Psalm 130:3-4
“Als Gij, HEERE, de ongerechtigheden in gedachtenis houdt, HEERE, wie zal bestaan? Maar bij U is vergeving, opdat Gij gevreesd wordt.”
→ Vergeving als fundament voor eerbied, niet straf. - 1 Johannes 1:9
“Indien wij onze zonden belijden, Hij is getrouw en rechtvaardig, om ons de zonden te vergeven en ons te reinigen van alle ongerechtigheid.”
→ Reinigen en vergeven, zonder vermelding van straf. - Lukas 7:48
“En Hij zeide tot haar: Uw zonden zijn u vergeven.”
→ Directe vergeving, zonder voorafgaande straf. - Hebreeën 8:12
“Want Ik zal hun ongerechtigheden genadig zijn, en hun zonden en hun overtredingen zal Ik geenszins meer gedenken.”
→ Genade en vergeten, geen straf. - Hosea 14:5
“Ik zal hun afkerigheid genezen, Ik zal hen vrijwillig liefhebben, want mijn toorn keert zich van hen af.”
→ Genezing en ondanks alles liefhebben en laat de toorn niet op hen neerkomen. - Psalm 78:36-39
“Maar zij bedrogen Hem met hun mond en belogen Hem met hun tong; hun hart was niet standvastig bij Hem, zij waren niet getrouw aan zijn verbond. Maar Hij, de barmhartige, verzoende de ongerechtigheid en verdierf niet; Hij wendde menigmaal zijn toorn af en wekte zijn volle grimmigheid niet op; Hij gedacht, dat zij vlees waren, een ademtocht, die vervliegt en niet wederkeert.“
→ Ondanks het bedrog en hun afgoderij kiest God ervoor om Zijn toorn af te wenden en zich met hen te verzoenen. Eenvoudig omdat Hij begrip heeft voor het feit dat de overleggingen van de mens sinds de zondeval slecht zijn van jongsaf aan, Gen.8:21; “Hij doet ons niet naar onze zonden, en vergeldt ons niet naar onze ongerechtigheden,” Psalm 103:10.
Deze teksten benadrukken dat Gods vergeving vaak voortkomt uit Zijn karakter van liefde en genade, en niet uit een noodzaak tot vergelding. Met andere woorden de rechtvaardigheid of gerechtigheid van God vereisen niet dat er gestraft wordt.
Tegelijk zien we dat God verlangt naar wederkerige liefde:
Ezechiël 18:23
“Zou Ik enigszins behagen scheppen in de dood van de goddeloze, spreekt de Heere HEERE? Niet veelmeer daarin, dat hij zich bekeert van zijn wegen en leeft?”
Toch wint Zijn Liefde. Ook voor God zelf geldt 1 Korinthe 13. Zie:
Sefanja 3:17 Dit is een unieke profetische tekst die Gods vreugde en liefde voor zijn volk op een bijzonder intieme manier verwoordt.
“De HEERE, uw God, is in uw midden, een Held, Die verlossen zal. Hij zal Zich over u verheugen met blijdschap. Hij zal zwijgen in Zijn liefde. Hij zal Zich over u verblijden met gejuich.”
- Zwijgen in liefde: een mysterieus, teder moment van diepe verbondenheid
- Het zwijgen in liefde is een moment van heilige stilte, waarin woorden tekortschieten.
- Jubelen over zijn volk: God toont emotie, vreugde en betrokkenheid
- Het jubelen van God over mensen is krachtig.
- Het vers staat aan het einde van een boek vol oordeel, en vormt een radicale omkering: van dreiging naar dans, van oordeel naar omhelzing.
- Beeld van God als redder én liefhebbende Vader die niet straft, maar in Zijn liefde zwijgt over de ongerechtigheid. Hoe ontroerend mooi.
Hosea 11:8-9 “Hoe zou Ik u prijsgeven, Efraïm? […] Mijn hart keert zich om in Mij, al Mijn medelijden is ontbrand. Ik zal Mijn brandende toorn niet uitvoeren.”
- Gods innerlijke strijd tussen oordeel en liefde
- Zwijgen in liefde weerspiegeld in het afzien van toorn.
God heeft het niet nodig om te straffen. Hij kiest ervoor om in Liefde de relatie te herstellen. In Christus was Hij zich met de wereld aan het verzoenen. Doordat de mens, (maar nu de tweede Adam) ervoor koos uit liefde Hem te gehoorzamen. O diepte van rijkdom, van wijsheid en van kennis Gods, hoe ondoorgrondelijk zijn Zijn beschikkingen en hoe onnaspeurlijk zijn wegen!” Rom.11:33
Jezus droeg niet de gevolgen van onze daad, Hij corrigeerde en deed alsnog (als mens) namens ons (de mensheid) wat wij hadden moeten doen. Hoe duidelijk spreekt Romeinen 5:19 – “Want zoals door de ongehoorzaamheid van één mens velen tot zondaars werden, zo zullen door de gehoorzaamheid van Eén velen rechtvaardigen worden.”