Straf
Nergens wordt in het Nieuwe testament wordt het werk van Jezus op aarde aangeduid als strafdragen vanwege de toorn van God.
De gedachte dat Jezus de straf van God op onze zonde droeg als een vorm van verzoening door voldoening werd pas rond 1000 n.Chr. geformuleerd door Anselmus van Canterbury in zijn werk Cur Deus Homo.
Anselmus stelde dat Jezus door Zijn gehoorzaamheid en kruisdood de schuld van de mens tegenover God vereffende, maar hij sprak oorspronkelijk niet over een plaatsvervangende straf, maar over plaatsvervangende voldoening.
Pas later, onder invloed van scholastische theologen zoals Thomas van Aquino, werd het idee van Jezus die de straf draagt toegevoegd aan deze leer.
In de vroege kerk werd Jezus’ dood vaak gezien als een overwinning op het kwaad (Christus Victor), en niet als een straf die Hij namens de mensheid droeg.
Dit betekent dat de interpretatie van Jesaja 53:5 als een directe verwijzing naar straf in de zin van een juridische bestraffing niet houdbaar is als je kijkt naar de bredere Bijbelse en historische context.
Het Hebreeuwse woord dat in Jesaja 53:5 wordt vertaald als “straf” heeft een bredere betekenis, die ook correctie, of discipline kan omvatten.
Dit betekent dat de tekst niet alleen spreekt over een juridische straf, (of zelfs niet bedoeld te spreken over straf) maar over een vorm van herstel en opvoedkundige correctie die leidt tot vrede en genezing. Er was iets grondig fout gegaan. Dat moest herstelt, gecorrigeerd worden.
In de vroege kerk waren er verschillende opvattingen over de betekenis van Jezus’ kruisdood. Hier zijn enkele belangrijke perspectieven:
- Christus Victor – Dit was een van de oudste interpretaties. Jezus’ dood werd gezien als een overwinning op de machten van zonde, dood en de duivel. De kruisdood was geen straf, maar een bevrijdingsdaad waarbij Jezus de mensheid verloste van slavernij aan het kwaad
- Losprijs-theorie** – Sommige kerkvaders, zoals **Irenaeus**, zagen Jezus’ dood als een losprijs die werd betaald om de mensheid vrij te kopen uit de macht van Satan. Dit idee werd later verfijnd door **Gregorius van Nyssa**, die stelde dat Satan misleid werd door Jezus’ dood en opstanding
- Verzoening door voldoening** – Dit idee, dat Jezus de straf droeg namens de mensheid, was **niet** gangbaar in de vroege kerk. Pas rond **1000 n.Chr.** werd dit geformuleerd door **Anselmus van Canterbury**. Veel vroege theologen hadden moeite met het idee dat God een mensenoffer zou eisen.
Hier zijn enkele Bijbelteksten die de **Christus Victor**-theologie ondersteunen, waarin Jezus wordt gezien als de overwinnaar van zonde, dood en de machten van het kwaad:
Johannes 12:31 – “Nu wordt het oordeel over deze wereld voltrokken; nu zal de vorst van deze wereld buitengeworpen worden.”
→ Jezus spreekt hier over de overwinning op Satan.
Kolossenzen 2:15 – “Hij heeft de overheden en de machten ontwapend, die openlijk te schande gemaakt en daardoor over hen getriomfeerd.”
→ Dit beschrijft hoe Jezus door Zijn kruisdood de machten van het kwaad heeft verslagen.
1 Johannes 3:8 – “Wie de zonde doet, is uit de duivel, want de duivel zondigt vanaf het begin. Hiertoe is de Zoon van God geopenbaard: opdat Hij de werken van de duivel zou verbreken.”
→ Jezus kwam om de macht van de duivel te vernietigen.
Hebreeën 2:14-15 – “Omdat die kinderen mensen van vlees en bloed zijn, is Hij ook mens geworden, om door Zijn dood de duivel, de heerser over de dood, te onttronen en allen te bevrijden die door angst voor de dood hun leven lang in slavernij verkeerden.”
→ Jezus’ dood en opstanding bevrijden mensen van de macht van de dood en de duivel.
Deze teksten laten zien dat Jezus niet kwam om een straf te dragen, maar om de machten van zonde, dood en Satan te overwinnen. Dit is de kern van de Christus Victor-theologie
De meest plausibele uitleg van het werk van Jezus op aarde hangt af van hoe je de Bijbel en de historische context interpreteert. Als we kijken naar de vroegste christelijke tradities en Bijbelteksten, lijkt de Christus Victor-theologie het meest in lijn te zijn met hoe de eerste christenen Jezus’ dood en opstanding begrepen.
Meest plausibel
Waarom Christus Victor het meest plausibel lijkt op grond van de Bijbelteksten:
Johannes 12:31 ‘Nu gaat er een oordeel over deze wereld; nu zal de overste dezer wereld buitengeworpen worden; en als Ik van de aarde verhoogd ben, zal Ik allen tot Mij trekken.’
Kolossenzen 2:15 ‘Hij heeft de overheden en machten ontwapend en openlijk tentoongesteld en zo over hen gezegevierd.’
1 Johannes 3:8b ‘Hiertoe is de Zoon van God geopenbaard, opdat Hij de werken des duivels verbreken zou.’
Hebreeën 2:14-15 ‘Daar nu de kinderen aan bloed en vlees deel hebben, heeft ook Hij op gelijke wijze daaraan deel gekregen, opdat Hij door zijn dood hem, die de macht over de dood had, de duivel, zou onttronen, en allen zou bevrijden, die gedurende hun ganse leven door angst voor de dood tot slavernij gedoemd waren.’
Deze teksten spreken expliciet over Jezus die de machten van zonde, dood en Satan overwint.
De eerste christenen, zoals Irenaeus en Gregorius van Nyssa, zagen Jezus’ dood als een bevrijdingsdaad, en niet als een straf die namens de mensheid werd gedragen.
3. **Geen latere dogma’s** – De leer van **verzoening door voldoening** (dat Jezus de straf droeg) werd pas rond **1000 n.Chr.** geformuleerd door **Anselmus van Canterbury** en werd later aangepast door de reformatoren. Dit betekent dat het geen oorspronkelijke christelijke leer was.
4. **Overwinning in plaats van schuld** – Christus Victor benadrukt dat Jezus **niet** kwam om een straf te ondergaan, maar om de mensheid te **bevrijden** van de macht van het kwaad. Dit past goed bij de bredere boodschap van de evangeliën.
Gehoorzaamheid
Maar hoe behaalde Hij deze overwinning?
Door totale gehoorzaamheid.
Waarom moest dat via een weg van totale gehoorzaamheid? Omdat dat God aan de mens, Adam en Eva, had gevraagd. Willen jullie uit vrije wil voor Mij kiezen.
Romeinen 5:19 – “Want zoals door de ongehoorzaamheid van één mens velen tot zondaars werden, zo zullen door de gehoorzaamheid van Eén velen rechtvaardigen worden.”
Filippenzen 2:8 – “En in gedaante gevonden als een mens, heeft Hij Zichzelf vernederd, gehoorzaam geworden zijnde tot de dood, ja, de dood des kruises.”
Hebreeën 5:8 – “Hoewel Hij de Zoon was, heeft Hij gehoorzaamheid geleerd uit hetgeen Hij heeft geleden.”
Mattheüs 26:39 – “En Hij ging een weinig verder, viel op Zijn aangezicht en bad: Mijn Vader, als het mogelijk is, laat deze drinkbeker aan Mij voorbijgaan. Maar niet zoals Ik wil, maar zoals U wilt.”
Deze teksten laten zien dat Jezus zijn overwinning behaalde door totale gehoorzaamheid aan de wil van de Vader, zelfs tot het uiterste—zijn lijden en dood aan het kruis.